Γράφει ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΘΗΣ *
Είναι κοινός τόπος ότι το οικονομικό έγκλημα αφενός είναι επιζήμιο για την οικονομία και την κοινωνία και αφετέρου ότι - παρά την έλλειψη αξιόπιστων στοιχείων - ο ρυθμός αύξησής του είναι ραγδαίος.
Η ανάλυση του οικονομικού εγκλήματος στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς ελλείπουν τα στοιχεία που θα επέτρεπαν την οργάνωση και την αποτελεσματική αντιμετώπιση του θέματος με βάση ξεκάθαρες προτεραιότητες.
Επομένως, είναι αναγκαία η άμεση συλλογή στοιχείων προκειμένου να γίνει βαθύτερη ανάλυση του οικονομικού εγκλήματος και να εξακριβωθεί ποιες μορφές του είναι κυρίαρχες και άρα πλέον επιζήμιες στη χώρα μας – σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Μόνο έτσι θα ήταν εφικτός ο εντοπισμός της ρίζας του προβλήματος και η επιτυχής καταστολή του φαινομένου.
Προς το σκοπό αυτό απαιτείται προκαταβολικά συμφωνία ως προς τις προτεραιότητες και τους στόχους για τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας των ελέγχων και της δράσης κατά του οικονομικού εγκλήματος, λαμβάνοντας υπόψη και τους περιορισμένους εθνικούς πόρους, ειδικά τώρα που διανύουμε περίοδο βαθύτατης οικονομικής ύφεσης. Είναι αυτονόητη δε η αυστηρή προσήλωση στην υλοποίηση στων στόχων, μετά τον προσδιορισμό των προτεραιοτήτων κατά τα ανωτέρω.
Για να υπάρξει δυνατότητα πρόληψης και εντοπισμού απαιτείται άριστος συντονισμός και συνεργασία των εθνικών και διεθνών διωκτικών αρχών, πρωτίστως όμως συλλογή ανάλυση και ανταλλαγή πληροφοριών
(Ιntelligence ).
Προφανώς οι δομή και οργάνωση των διωκτικών αρχών θα πρέπει να επανασχεδιαστεί ώστε η κατανομή των αρμοδιοτήτων, η ποιοτική στελέχωση και το ευρύτερο νομικό πλαίσιο που θα διέπει τη λειτουργία τους να διασφαλίζει την αποτελεσματική προληπτική και κατασταλτική δράση τους κατά του οικονομικού εγκλήματος. Επιπλέον δε, προϋπόθεση επιτυχίας είναι η εξοικονόμηση και διασφάλιση επαρκών οικονομικών πόρων για τη λειτουργία των αρχών αυτών σε βάθος χρόνου, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να καλλιεργούνται συνέργειες με τις διεθνείς διωκτικές αρχές.
Είναι σαφές ότι η Ελληνική Κυβέρνηση θα πρέπει να επιτύχει τη δύσκολη ισορροπία ανάμεσα στους ελάχιστους διαθέσιμους πόρους και την πραγματοποίηση των απαιτήσεων της κοινωνίας στο πεδίο αυτό, εγχείρημα που ενέχει μεγάλο πολιτικό κόστος.
Είναι αδήριτη η ανάγκη η εθνική προσπάθεια της Κυβέρνησης να συνδυαστεί στενά με την έμπρακτη συμμετοχή των επιχειρήσεων και των ιδιωτών στον συνεχή και δύσκολο αγώνα κατά του οικονομικού εγκλήματος. Είναι βέβαια πραγματικότητα ότι το οικονομικό έγκλημα είναι προηγμένο με μεγάλη φαντασία και εφευρετικότητα και σαφώς με αποτελεσματική εφαρμογή. Σχεδόν τις περισσότερες φορές ξεπερνάει τις υπάρχουσες δομές της οικονομίας με συνέπεια να είναι δύσκολο να δράσει κανείς προληπτικά. Είναι γεγονός ότι η απόσταση, μεταξύ των δομών αντίστασης και πρόληψης της οικονομίας και της κοινωνίας καθώς και αυτών των αρχών σε σχέση με το οργανωμένο οικονομικό έγκλημα, είναι μεγάλη.
Το μοντέλο συνεργασίας των πιστωτικών ιδρυμάτων με τις αρχές ειδικά στο τομέα του ξεπλύματος χρήματος έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό σε κάποιες περιπτώσεις, αλλά σαφώς μπορεί και πρέπει να αποδώσει περισσότερα. Αποτελεί σίγουρα όμως ένα καλό μοντέλο για την έναρξη των προσπαθειών, το οποίο μπορεί να αποτελέσει την πρώτη ύλη και έναν προκαταρκτικό οδηγό για το μέλλον.
Ωστόσο – όπως προαναφέρθηκε - με τη συλλογή και την ανάλυση πληροφοριών, με την σωστή θέση προτεραιοτήτων, με την απόλυτη προσήλωση στους στόχους και με σκληρή δουλειά η απόσταση αυτή μπορεί να μειωθεί προς όφελος όλων, της κοινωνίας, των πολιτών, και των επιχειρήσεων.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ( FINANCIAL CRIME )
ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ
Στα πλαίσια σύνθεσης διαφόρων νομικών και κοινωνικο-οικονομικών προσεγγίσεων, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το οικονομικό έγκλημα θέτει σε κίνδυνο τη λειτουργία της οικονομίας ή σημαντικών κλάδων και θεσμών της. Η απάτη αποτελεί το κυρίαρχο στοιχείο του, ενώ οι οικονομικοί εγκληματίες εμφανίζονται εν τοις πράγμασι ως άτομα προικισμένα με ιδιαίτερη οξύνοια, φαντασία και ευρηματικότητα, τα οποία αξιοποιούν στο μέγιστο βαθμό και με μεγάλη ευκολία τα ευρήματα και προϊόντα της ραγδαία εξελισσόμενης τεχνολογίας, ιδιαίτερα στον τομέα των τηλεπικοινωνιών.
Σε αντίθεση με πολλές άλλες μορφές παραβατικότητας, το οικονομικό έγκλημα συνηθέστερα δεν συναρτάται με τη χρήση σωματικής βίας, στρέφεται κατά ιδιωτών, δημοσίων οργανισμών και φορέων και έχει πάντα ως συνέπεια την οικονομική ζημία.
Η φοροδιαφυγή, το λαθρεμπόριο (π.χ. τσιγάρων, καυσίμων, αλκοόλ κλπ.), το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, οι απάτες στο διατραπεζικό σύστημα (π.χ. με πιστωτικές κάρτες) είναι μερικά μόνο παραδείγματα οικονομικού εγκλήματος, το οποίο πολλές φορές παίρνει τη μορφή εγκλημάτων λευκού περιλαίμιου ( white collar crime).
ΜΟΡΦΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ
Παρατίθεται ένας ενδεικτικός μόνο κατάλογος των κυριότερων τύπων απάτης με διάσταση οικονομικού εγκλήματος. Σημειώνεται όμως η έκταση και διαρκώς εμπλουτιζόμενη ποικιλία του είναι τέτοια που η λίστα αυτή πρέπει να επικαιροποιείται σε τακτά χρονικά διαστήματα.
- ΠΛΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑ ( COUNTERFEITING)
- ΠΑΡΑΧΑΡΑΞΗ ( FORGERY )
- ΔΩΡΟΔΟΚΙΑ ( BRIBERY )
- ΔΙΑΦΘΟΡΑ ΚΡΑΤΙΚΩΝ , ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ( GOVERNMENT OFFICIALS CORRUPTION )
- ΑΠΑΤΗ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ( CYBER CRIME )
- ΑΠΑΤΗ ΜΕ ΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΚΑΡΤΕΣ ( CREDIT CARD FRAUD )
- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΑΤΗ ΜΕ ΠΛΑΣΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΑΥΤΟΤΗΤΟΣ ( IDENTITY FRAUD )
- ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ ( BANKRUPTCY FRAUD)
- ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΧΡΗΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ( INSIDER TRADING)
- ΑΠΑΤΗ ΜΕ ΑΣΦΑΛΙΣΤΗΡΙΑ ΣΥΜΒΟΛΑΙΑ( INSURANCE FRAUD)
- ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΕΣ ΑΠΑΤΕΣ (MAIL FRAUD )
- ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΠΑΤΕΣ – ΕΞΑΠΑΤΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ ( SECURITIES FRAUD )
- ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΠΛΑΣΤΩΝ ΧΑΡΤΟΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ ( COUNTERFEIT CURRENCY)
- ΞΕΠΛΥΜΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ( MONEY LAUNDERING )
- ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ ( TAX EVASION)
- ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΑΡΑΝΟΜΟΥ ΣΤΟΙΧΗΜΑΤΟΣ ( ILLEGAL GUMBLING )
- ΛΑΘΡΕΜΠΟΡΙΟ ( SMUGGLING)
- ΕΜΠΟΡΙΟ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ (DRUGS TRAFFICKING)
- ΠΟΡΝΕΙΑ ( PROSTITUTION)
- ΕΜΠΟΡΙΟ ΟΠΛΩΝ ( ILLEGAL GUNS TRADING )
- ΠΥΡΑΜΙΔΕΣ ( PONZI SCHEMES )
- HUMAN TRAFFICKING
- ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ (ILLEGAL IMMIGRATION, PEOPLE SMUGGLING)
- ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΑΠΟΘΕΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ (ENVIRONMENTAL FRAUD)
- ΚΛΟΠΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ (INTELLECTUAL PROPERTY CRIME)
*Το παρόν κείμενο αποτελεί απόσπασμα επιστημονικής έρευνας του Γιάννη Στάθη. Ο κος Στάθης υπηρέτησε ως ανώτατο στέλεχος του Υπουργείου Οικονομικών και κατά τη διάρκεια της θητείας συνεργάστηκε με τις διωκτικές
Αρχές των ΗΠΑ και πολλών ευρωπαϊκών χωρών στα πλαίσια της έρευνας για το οικονομικό έγκλημα . Σήμερα δραστηριοποιείται στο χώρο της οικονομίας ως χρηματοοικονομικός σύμβουλος.
