Λουτρό αίματος

Γράφει ο Γιάννης Χρυσοβέργης

Όπως και στις περιπτώσεις της Τυνησίας και της Αιγύπτου, έτσι και τώρα ο δυτικός κόσμος παρακολουθεί εμβρόντητος την απροσδόκητη τροπή που πήρε μια διαδήλωση μερικών εκατοντάδων ανθρώπων στη Βεγγάζη της Λιβύης. Το αν θα επιβιώσει αυτής της κρίσης ή όχι η δικτατορία του Γκαντάφι κανείς δε μπορεί να το πει, γιατί ελάχιστες πληροφορίες μπορούν να διασταυρωθούν. Το βέβαιο είναι πως και για τη Λιβύη γυρίζει σελίδα. Με πολύ πιο βίαιο τρόπο από ό,τι στην Τυνησία και στην Αίγυπτο.

Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές είναι βέβαιο ότι τα μέλη πολλών διπλωματικών αποστολών της Λιβύης έχουν ζητήσει πολιτικό άσυλο. Είναι επίσης βέβαιο ότι δυο πιλότοι της πολεμικής αεροπορίας έχουν ζητήσει πολιτικό άσυλο στη Μάλτα, όπου προσγείωσαν τα αεροσκάφη τους, δηλώνοντας ότι τους ζητήθηκε να βομβαρδίσουν διαδηλωτές κι επιβεβαιώνοντας έτσι την πληροφορία ότι πολεμικά αεροπλάνα και ελικόπτερα χτυπούν τους διαδηλωτές στην Τρίπολη. Μερικώς επιβεβαιωμένες πληροφορίες αναφέρουν ότι η Βεγγάζη, η Αλ Μπάιντα, το Τομπρούκ και άλλες πόλεις είναι πλέον στα χέρια των διαδηλωτών κι ότι ο Υπουργός Δικαιοσύνης της χώρας παραιτήθηκε, διαμαρτυρόμενος για «την υπερβολική βία» με την οποία αντιμετωπίστηκαν οι διαδηλωτές.
Όλα δείχνουν ότι στην απέραντη αυτή χώρα - με έκταση ίση με 15 Ελλάδες και πληθυσμό 7 περίπου εκατομμύρια, όπου ο μέσος όρος ηλικίας είναι τα 24χρόνια και το ποσοστό των εγγράματων ένα από τα πιο ψηλά στον αραβικό κόσμο (88%) - τη σχετικά πλούσια σε κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, που εδώ και 42 χρόνια κυβερνούσε με σιδηρά πυγμή ο Συνταγματάρχης Γκαντάφι, συγκροτήθηκε, ανεπαισθήτως, η ίδια κοινωνική συμμαχία που γκρέμισε τα καθεστώτα της Τυνησίας και της Αιγύπτου: της μεσοαστικής νεολαίας που ασφυκτιά από την έλλειψη προοπτικών και της φτωχολογιάς που, λόγω των αυξήσεων των τιμών των τροφίμων, για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια, αντιμετωπίζει το φάσμα της πείνας. Μια ιδιαιτερότητα της Λιβύης είναι ότι στη συμμαχία αυτή φαίνεται να προστέθηκαν και κάποιες φυλές της ερήμου, που μέχρι τώρα θεωρούνταν πιστές στο καθεστώς.
Το βέβαιο είναι πως οι εξελίξεις είναι πολύ πιο βίαιες από ό,τι στην Αίγυπτο και στην Τυνησία. Σε αυτό συμβάλλει η μηδενική επιρροή των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο καθεστώς του συνταγματάρχη Γκαντάφι. Επιρροή, που στις δυο προηγούμενες περιπτώσεις, αλλά και στο Μπαχρέιν, έπαιξε καθοριστικό ρόλο επιβάλλοντας «αυτοσυγκράτηση» στις δυνάμεις καταστολής των παραπαιόντων καθεστώτων.
Βέβαιο είναι επίσης πώς, είτε επιζήσει είτε καταρρεύσει το καθεστώς, η Λιβύη θα γίνει παντελώς ανεξέλεγκτη.
Αν μεν το καθεστώς επιβιώσει, θα διαρήξει τις σχέσεις που έχτισε με τη Δύση τα τελευταία χρόνια, θεωρώντας την υπαίτια για την εξέγερση, και θα επανέλθει στην κατάσταση του «Κράτους - ταραχοποιού», που ήταν μέχρι τα τέλη του 20ου αιώνα.
Αν πάλι το καθεστώς καταρρεύσει, η κατάρρευση θα γίνει, όπως φαίνεται από τις μέχρι στιγμής υπάρχουσες πληροφορίες, μέσα σε λουτρό αίματος. Σε μια τέτοια περίπτωση θα ακολουθήσει μια μακρά περίοδος αναταραχής και αγώνα μεταξύ των διαφορετικών ομάδων των εξεγερμένων για τον έλεγχο της εξουσίας και των πλουτοπαραγωγικών πόρων. Νικητές σε αυτόν τον ανελέητο πόλεμο θα αναδειχθούν, όπως συμβαίνει πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, οι πιο αδίστακτοι.
Κι εδώ, επανέρχονται αμείλικτα τα ερωτήματα που τέθηκαν - και δεν έχουν απαντηθεί ακόμα - στην Τυνησία και στην Αίγυπτο. Θα μπορέσει η μεσαία αστική τάξη να επιβάλει το πάντρεμα του Ισλάμ με τον κοινοβουλευτισμό; Ή θα κυριαρχήσουν στη Λιβύη ακραία ισλαμιστικά στοιχεία, τα οποία θα επηρεάσουν σημαντικά τις εξελίξεις και στις γειτονικές χώρες; Ποιες θα είναι οι αντιδράσεις της Δύσης απέναντι σε μια μη ελεγχόμενη και, ενδεχομένως, εχθρική εξουσία;
Η εξέγερση στη Λιβύη δείχνει πως οι αιτίες της οργής είναι πολύ βαθύτερες από όσο, ακόμα και οι πιο ενδελεχείς μελετητές του αραβικού κόσμου φαντάζονται. Γι αυτό και τα πάντα τίθενται υπό αμφισβήτηση. Κι όταν ένας γίγαντας ξυπνάει - και ο αραβικός κόσμος, παρά το πλήθος των πολιτισμικών διαφορών ανάμεσα στις διαφορετικές περιοχές και τις διαφορετικές φυλές είναι ένας κοιμισμένος γίγαντας - η γη γύρω από αυτόν και σε κάποια απόσταση τρέμει. Το αν ο γίγαντας αυτός θα εξελιχθεί σε καλό τζίνι ή σε τέρας της Αποκαλύψεως, εξαρτάται κυρίως από τη Δύση. Η οποία, σε ό,τι αφορά στην Ευρώπη τουλάχιστον, δε δείχνει να έχει συναίσθηση της σοβαρότητας της κατάστασης.