Το σχέδιο ουσιαστικά δίνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση τη δυνατότητα να αναστείλει τη συμμετοχή στη ζώνη Σένγκεν για χώρες που αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα μετανάστευσης, όπως η Ελλάδα. Οι προτάσεις της Κομισιόν μεταθέτουν τον κύριο άξονα λήψης αποφάσεων από τις εθνικές κυβερνήσεις στις Βρυξέλλες, γεγονός που έχει προκαλέσει τη συντονισμένη αντίδραση της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ισπανίας.
Με βάση την ισχύουσα νομοθεσία μία χώρα-μέλος της Συνθήκης Σένγκεν μπορεί να επαναφέρει προσωρινά τους ελέγχους στα σύνορα μόνο εφόσον υπάρχει αποδεδειγμένη απειλή για τη δημόσια τάξη και την ασφάλειά τους.
Στο νέο πακέτο προτάσεων που κατέθεσε η Κομισιόν επεκτείνει την εφαρμογή του μέτρου και για τις χώρες που δέχονται μεταναστευτικές πιέσεις. Θέτει, πάντως, προϋποθέσεις αυστηρότερες σε σχέση με όσα ζητούσαν χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία.
Ειδικότερα, κράτος-μέλος που κινδυνεύει από την μαζική είσοδο παράνομων μεταναστών μπορεί καταρχήν από μόνο της να αποφασίσει την επαναφορά των ελέγχων για χρονικά διάστημα πέντε ημέρων.
Για τη διατήρηση του μέτρου θα πρέπει να υποβληθεί αιτιολογημένη έκθεση στην Κομισιόν, η οποία θα πρέπει να εγκριθεί στη συνέχεια με ειδική πλειοψηφία των κρατών-μελών.
Επί της ουσίας η Κομισιόν προσπαθεί κατ' αυτό τον τρόπο να περιορίσει το αυθαίρετο κλείσιμο των συνόρων. Tαυτόχρονα, όμως, κράτη-μέλη μπορούν να δουν τους συνοριακούς ελέγχους με τους γείτονές τους να επιστρέφουν εφόσον αποτυγχάνουν να ελέγξουν τα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
